Autyzm dziecięcy należy do grupy tzw., całościowych zaburzeń neurorozwojowych. Zaburzenia te charakteryzują się brakiem odpowiednich dla wielu umiejętności uwarunkowanych dojrzewaniem mózgu. Zaburzenia w rozwoju dotyczą wielu sfer rozwoju i funkcjonowania dziecka. Objawy te dotyczą:
– zaburzeń interakcji społecznych,
– zaburzeń porozumiewania się,
– występowania powtarzających się, ograniczonych i stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności.
Znaczenie wczesnego rozpoznawania i terapia
W przypadku autyzmu dziecięcego istotne jest postawienie diagnozy w jak najwcześniejszym okresie rozwoju dziecka. Wczesna, intensywna i wielokierunkowa terapia stwarza warunki do znacznej poprawy funkcjonowania dziecka.
Zachowania dziecka wskazujące na spektrum autyzmu
U większości dzieci autystycznych objawy widoczne są już w pierwszym roku życia. W typowym autyzmie niepokojące symptomy pojawiają się do 36 miesiąca życia. Zdarza się, że rodzice zaniepokojeni rozwojem dziecka wcześniej obserwują np.,:
– brak rozwoju mowy,
– stereotypowe zabawy,
– stereotypia ruchowe, czyli samoczynnie powtarzające się, bezużyteczne i często rytmiczne ruchy takie jak kołysanie całego ciała, kręcenie i kiwanie głową, zawijanie włosów, uderzenia w dłonie itp.,
– brak reakcji na własne imię.
Bywa wówczas, że są niesłusznie uspokajani przez otoczenie, zdarza się, że sami rodzice uruchamiają mechanizm zaprzeczenia i nie zauważają niepełnosprawności w rozwoju dziecka, dostosowując się do jego rytuałów lub potrzeby zachowania rutyny. Niekiedy czujność rodziców zostaje uśpiona.
Funkcjonowanie dziecka z autyzmem w wieku przedszkolnym
W późniejszych okresach rozwoju, gdy dziecku stawiane są coraz wyższe wymagania objawy autyzmu stają się wyraźniejsze.
W okresie przedszkolnym dziecko z autyzmem:
– może nie być zainteresowane innymi dziećmi oraz nawiązywaniem z nimi kontaktów, a także izolować się od rówieśników,
– może nawiązywać kontakt ale czynić to w sposób nieadekwatny (nie okazując zrozumienia dla potrzeb i uczuć innych osób, domaga się, aby odpowiadać rutynowo na jego stereotypowe pytania, nie zachowuje właściwego dystansu do innych, może nawiązywać kontakt w natrętny sposób nawet z obcymi osobami,
– występują u niego stereotypie ruchowe, sztywne wzory zachowań i ero stereotypowe zainteresowania,
– postępuje zgodnie z własnymi potrzebami, nie uwzględniając norm i zasad współżycia społecznego,
– domaga się zachowania schematu dnia, źle reaguje na zmiany w otoczeniu, reaguje oporem przed podejmowaniem nowych aktywności,
– często prowadzi monolog i zanudza innych swoimi wycinkowymi zainteresowaniami,
– przejawia trudności dotyczące wzajemności w komunikacji, nie daje innym możliwości wypowiedzenia się (mówi do kogoś, a nie rozmawia z kimś), nie potrafi podtrzymywać rozmowy i kontaktów społecznych,
– może nie być zainteresowane zabawami innych dzieci, a jego są mało kreatywne,
– przejawia brak tzw., zabawy funkcjonalnej- opartej na wyobraźni, naśladowaniu, pozorowaniu oraz nie wykazuje współdziałania w zabawie.
Niepokój w tym okresie może wzbudzać nadmierne aktywności ruchowe, zaburzenia koncentracji uwagi, niską aktywność ruchową oraz napady złości, agresji i autoagresji. U niektórych dzieci pojawiają się zabawy imitacyjne, które powtarza się stereotypowo. Występuje nadmierna koncentracja na szczegółach, co pozbawia dziecko możliwości całościowego poznawania świata. Zwykle dopiero około 6 roku życia dzieci autystyczne zaczynają mówić o sobie „ja”.
Bibliografia:
Pietras T., Wituski A., Gałecki P., „Autyzm – epidemiologia, diagnoza i terapia” Wyd. Continuo, Wrocław 2010.
Pisula E., „Autyzm – przyczyny, symptomy, terapia”, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2010.